Ruh Sağlığı Alanında Damgalanma

Travma Sonrası Stres Bozukluğu Farkındalık Ayı 

Ruh sağlığı, duygusal, psikolojik ve sosyal refahımızı içerir. Nasıl düşündüğümüzü, hissettiğimizi ve hareket ettiğimizi etkiler. Ayrıca stresle nasıl başa çıktığımızı, başkalarıyla nasıl ilişki kurduğumuzu ve seçimler yaptığımızı belirlemeye yardımcı olur. Ruh sağlığı, çocukluk ve ergenlikten yetişkinliğe kadar yaşamın her aşamasında önemlidir.

Ruh sağlığını etkileyen birçok faktör vardır:

• Genler veya beyin kimyası gibi biyolojik faktörler
• Travma veya istismar gibi yaşam deneyimleri
• Ailede ruh sağlığı sorunları öyküsü

Bu yıl Travma Sonrası Stres Bozukuluğu Farkındalık Ayı kapsamında “damgalanma”nın ruh sağlığımız üzerindeki etkisi ve başa çıkma yönünde atabileceğimiz pratik adımlar konusunda farkındalık yaratıyoruz.

DAMGALANMA

Damgalanma, birinin sizi belirli bir özellik veya nitelik (ten rengi, kültürel geçmiş, engellilik veya ruh sağlığı problemleri gibi) nedeniyle olumsuz bir şekilde değerlendirmesidir.

Ruh sağlığı alanında damgalanma, bir kişinin bir başka kişiyi bireysel olarak tanımlamaktan ziyade, ruhsal rahatsızlıkları ile tanımladığında ortaya çıkar. Örneğin, kişiyi “psikoz yaşayan bir kişi” yerine “psikotik” olarak etiketlemek.

Ruh sağlığı sorunları olan insanlar için, yaşadıkları sosyal damgalanma ve ayrımcılık, sorunlarını daha da kötüleştirebilir ve iyileşmelerini zorlaştırabilir. Damgalanma korkusu nedeniyle kişinin ihtiyaç duyduğu yardımı alamamasına neden olabilir.

DAMGALANMANIN ZARARLI ETKİLERİ

Damgalanmanın etkilerinden bazıları şunlardır:

• Utanç, umutsuzluk ve izolasyon duyguları
• Yardım isteme veya tedavi alma isteksizliği
• Aile, arkadaşlar veya başkaları tarafından anlayış eksikliği
• İstihdam veya sosyal etkileşim için daha az fırsat
• Zorbalık, fiziksel şiddet veya taciz
• Kendinden şüphe duyma – hastalığı asla yenemeyeceğine veya hayatta istediğin elde edemeyeceğine dair inanç.

DAMGALANMA İLE NASIL BAŞA ÇIKABİLİRİM?

Bazı insanlar, belirli teşhislerin ne anlama geldiği konusunda yanılgılara sahip olabilir veya ruh sağlığı ile ilgili problemlere hassas bir şekilde yaklaşmıyor olabilir. Ayrıca küçümseyici, saldırgan veya incitici dil de kullanabilirler. Özellikle bu şekilde davranan kişi bir aile üyesi, meslektaş veya sağlık uzmanı ise bu çok üzücü olabilir.

Ancak yalnız olmadığınızı ve size kötü davranan insanlara katlanmak zorunda olmadığınızı hatırlamak önemlidir. İşte değerlendirebileceğiniz için bazı seçenekler:

• İhtiyacınız olan ruh sağlığı tedavisini alın. Ruh sağlığı problemleri ile etiketlenme korkusunun yardım almanızı engellemesine izin vermeyin.
• İnanmayın. Bazen, bir şeyi yeterince sık duyar veya yaşarsanız, bir süre sonra buna kendiniz de inanmaya başlayabilirsiniz. Ruh sağlığı problemleri bir zayıflık belirtisi değildir ve nadiren tek başınıza başa çıkabileceğiniz bir durumdur. Sağlık uzmanlarıyla ruh sağlığı problemleriniz hakkında konuşmak, iyileşme veya yönetmeye giden yolda size yardımcı olacaktır.
• Saklanmayın, başkalarıyla bağlantı kurun. Aile, arkadaşlar, psikoloğunuz veya sağlık uzmanları gibi güvendiğiniz kişilerle konuşmak, bir ruh sağlığı destek grubuna veya bir sosyal etkinlik grubuna çevrimiçi veya yüz yüze olarak katılmak, kendinizi izole etmeye yol açan duygularla başa çıkmanıza ve duygu ve deneyimlerinizde yalnız olmadığınızı anlamanıza yardımcı olabilir.
• Sen senin hastalığın değilsin. Başkalarının yaptığı gibi, kendinizi hastalığınızla tanımlamayın. ‘Şizofrenim’ demek yerine ‘Şizofreni rahatsızlığına sahibim’ veya “bende şizofreni var” deyin. Dilde güç vardır.
• Kişisel olarak algılamayın. Diğer insanların yargılarının çoğu zaman anlayış eksikliğinden kaynaklandığını unutmayın. Bu kararlar, sizi tanımadan önce yapılır, bu nedenle görüşlerinin sizinle kişisel olarak bir ilgisi olduğuna inanmayın.
• Okuldan yardım alın. Sizin veya çocuğunuzun öğrenmeyi etkileyen bir ruh sağlığı problemi varsa, en iyi yaklaşım ve kaynaklar hakkında öğretmenler, öğretim üyeleri veya yöneticilerden bilgi alabilirsiniz. İlkokul, ortaokul ve üniversite düzeyindeki eğitimcilerin öğrencilere ellerinden gelenin en iyisini yapmaları gerekir.
• Damgalanmaya karşı sesinizi yükseltin. Fikirlerinizi etkinliklerde, çeşitli yayın organlarında veya internette ifade etmeyi düşünebilirsiniz. Benzer zorluklar yaşayan insanlar, diğerlerine cesaret aşılamaya ve ruh sağlığı problemleri hakkında bilgilendirmeye yardımcı olabilir.