Pandemi Döneminde Çocuklar: Akran İlişkilerini Güçlendirmek

Çocukların yaşadığı travmatik olaylar sonrasında gösterdikleri tepkilerle, işlevselliklerini yeniden düzenlemelerinde ve yaşadıkları durumla baş etmelerini kolaylaştıran birçok farklı koruyucu etkenlerden biri sosyal destektir. Sosyal destek, çocukların yakın çevresi ve arkadaşlarıyla kurdukları sosyal bağlar olarak tanımlanırken çocuklar çevresinden gördükleri temel bakım desteği, duygu ve düşüncelerini rahatça ifade edebilmeleri ile yaşadıkları olayların üstesinden daha kolay gelebilmektedir. Pandemi süreci, kişileri sosyal destek açısından olumsuz etkilemiştir. Etkilenen gruplar arasında çocuklar önemli bir yer tutmaktadır. Özellikle okul çağındaki çocuklar açısından bakıldığında çocukların okula gidememeleri, arkadaşları ile buluşamamaları onları önemli ölçüde etkilemiştir.

Çocuklarda akran ilişkileri neden önemlidir?

Biyolojik afetler kapsamında kabul edilen pandemiler, diğer afetlerde olduğu gibi çocukları, yakınlarını kaybetme, rutinlerinden vazgeçmek zorunda kalma ve sosyal destekten uzaklaşma nedeniyle olumsuz etkilemektedir. Çocukların daha kırılgan hissetmelerine, netlik ve öngörülebilirlik gereksinimi duymalarına neden olmaktadır. Akran ilişkileri açısından bakıldığında, çocuklar arkadaşları aracılığıyla paylaşmayı öğrenmekte, iletişim becerileri kazanmakta ve duygu, düşünce ve davranışlarını düzenlemeyebilmeyi öğrenmektedir. Bununla birlikte işbirliği, problem çözme ve iletişim gibi becerileri  kazanabilme açısından arkadaşlar önemli bir yere sahiptir.

İlkokul Döneminde Akran İlişkileri

• Çocuklar okula başlamaları ile birlikte arkadaş sayısı artmaya ve ilgi odaklarını arkadaşlarına çevirmeye başlarlar. Fakat hala ailesi çocuk için güvenli bir yeri temsil eder ve aile ile olan yakınlığını devam ettirirler.
• Çocuklar arkadaşlarıyla yaşadıkları sorunları kısa sürede çözüme kavuşturabilirler. Bu nedenle çocuğun güvenliğini tehdit eden bir sorun yaşanmadıkça arkadaşlarıyla olan ilişkilerine müdahele etmemek gerekir. Böylece çocuk yaşadığı problemleri kendi çözerek sorun çözme becerilerini geliştirmiş olacaktır.
• Çocuklar özellikle bu dönemde arkadaş seçerken somut özellikleri göz önünde bulundururlar. Örneğin: ‘Biz onunla aynı okula gidiyoruz.’ ya da ‘O da kırmızı şapka takıyor.’ gibi.

Pandemi Sürecinde Çocuklar

• Çocukların iletişimi başlatma, sürdürme, kendi ve karşıdakinin duygularını anlama, paylaşma gibi sosyal becerileri model alarak ve gözlemleyerek öğrendikleri göz önünde bulundurulduğunda, okulların kapanmasıyla birlikte bu becerileri destekleyecek ortamlardan nispeten uzak kalmış oldukları söylenebilir.
• Pandemi sürecinin başlamasıyla birlikte okulların kapanması ve yasakların başlaması, çocukların uzun süredir evlerde kalmalarına, destek sistemlerinin kopmasına ve sevdikleri faaliyetlerin birçoğunun iptal edilmesiyle ilintili olarak teknoloji kullanımı artmış olabilir.
• Fiziksel mesafenin olduğu bu dönemde teknoloji, çocukların bağlantılarını sürdürmelerine yardımcı olmakla birlikte arkadaşlarıyla bir ekran aracılığıyla etkileşim kurmak, yüz yüze olmakla aynı etkiyi yaratmayabilir.
• Çocuklar da bu süreçte yalnız, izole ve sıkışmış hissedebilirler. Ayrıca kafa karışıklığı, konsantrasyon bozukluğu, korku, öfke, suçluluk hissi, matem hisleri, uyuşukluk, tükenmiş hissetme, kaygıya bağlı uykusuzluk gibi ruhsal yakınmalar görülebilir.
• Çocukların bu süreçte arkadaşlarıyla ve öğretmenleriyle yüz yüze görüşememeleri, dışarı çıkamamaları, eğitime uzaktan devam etmeleri gibi etmenler öğrenciler için mutsuzluk verici ve kaygı uyandırıcı olabilir.

Ebeveynler Neler Yapabilir?

• Çocukların gözlem ve model alma yoluyla öğrendikleri düşünüldüğünde, önce ebeveynlerin kendi davranışlarını düzenleyerek iyi bir rol model olması önemlidir.
• Sokağa çıkma kısıtlaması ile birlikte öğrenciler arkadaşlık ilişkilerinden uzaklaştığından, vakit geçirmek ve eğlenmek için dijital araçlara yönelmişlerdir. Bu doğrultuda ebeveynler çocuklarının dijital araç kullanımlarını takip edebilir ve çocuklarının günlük hangi siteleri ziyaret ettiği, hangi oyunları oynadıklarını izleyebilirler. İnternet filtre programları kullanarak çocukları zararlı içeriklerden koruyabilirler. Dijital araç kullanımını azaltmak amacıyla çocuklarla alternatif aktiviteler yapabilirler.
• Bu yaşlardaki çocuklarda öğretmenleri ve arkadaşları ile sesli veya görüntülü iletişim kurmaları onların motivasyonlarını olumlu etkileyebilir.
• Okudukları ya da izledikleri kişilerin duyguları üzerinde konuşulabilirler. “Sen onun yerinde olsaydın ne yapardın?” gibi sorularla çocuğun duygu gelişimine katkıda bulunabilirler.
• Ev içinde çocuğun yaşına uygun sorumluluklar verilebilir.

Etkinlik:
Paylaş Benimle

Çevrimiçi platformlar (Zoom, Skype, FaceTime) aracılığıyla çocuklar arkadaşları ile bir araya gelerek ev ortamında bulunabilecek basit ama birbirinden farklı özellikteki eşyaları bulup arkadaşları ile paylaşabilir. Örneğin; yumuşak bir şey, güzel kokan bir şey, yuvarlak bir şey, yeşil bir şey, tatsız bir şey, ses çıkaran bir şey, okunabilecek bir şey, sevdiğin bir şey vb. gibi seçenekler sunulabilir. Oyun sonunda her çocuk orada olan arkadaşlarına bir kelime ya da hayali olarak bir eşya hediye ederek paylaşımlar yapabilir.

Hatta bu etkinliğe aile üyeleri veya öğretmenler katılıp etkinliği sürdürmelerini destekleyebilir.