Afet ve Acil Durumlar Çocuklara Nasıl Anlatılmalı?

Çocuklar afet ve acil durumların kendisi kadar, etrafındaki insanların tepkilerinden de etkilenebilir.

Olay sırasında veya sonrasında çocuğun şahit olduğu panik içeren davranışlar, ağlamalar, çığlıklar, bayılmalar ya da kaçışmalar çocukta travmatik etkiler oluşturabilir. Çocuklar bunlara maruz kaldığında, aileler bunların hayatın bir gerçeği olduğunu belirterek konuşmalıdır. Çocuklarla konuşabildiğimiz bir şey normalleştirilmiştir. Normalleştirilen şey ile baş edilebilir. Afet ve acil durumların ardından yayınlanan haberler, paylaşılan görüntüler, yetişkinler arasındaki aktarımlar, bu travmatik deneyime doğrudan maruz kalmamış çocukları da olumsuz etkileyebilir. Bu sebeple yetişkinler; çocukların yanında konuştuklarına, izlediklerine ve sosyal medya paylaşımlarına dikkat etmelilerdir.

Çocuklar çoğunlukla depremle ilgili çok spesifik sorular sormayabilirler, fakat onları dikkatle dinlediğinizde, aslında duymak istedikleri şeyin, güvende olup olmadıkları sorusunun cevabı olduğunu fark edebilirsiniz. Afetin farkında olan ve/veya tetikleyici görüntülere maruz kalan çocuklarımızla yaşına uygun, anlayabileceği düzeyde bir dille, olay ile ilgili kısaca bilgi vermeye özen gösterip, kendilerinin şu an güvende olduklarının altını çizmeliyiz. Çocukluklarımızla bu süreci konuşurken, onlara yaşanan olayı tasvir etmek ve duygularını isimlendirmek sürecin anlaşılmasına oldukça yardımcı olur. Örneğin; “Bugün deprem oldu. Yemek yiyorduk. Biraz sallandık. Korktun. Şimdi geçti. Ben yanındayım ve güvendeyiz.” gibi.

Deprem gibi bir deneyim çocukların dünyayı güvenilir ve tahmin edilebilir bir yer olarak görme ihtiyacına darbe vurur. Ayrıca etrafındaki yetişkinlerin becerilerine olan güveninin sarsılmasına da sebep olabilir. Bu nedenle, aynı durumun kendilerinin ve ailelerinin de başına geleceğine dair endişe ve korkular yaşayabilirler. Bu noktada, kendisinin ve sizlerin güvende olduğunuzu ve her şeyin yolunda olduğunu ona sıklıkla tekrar etmeniz faydalı olacaktır.

Çocuğun sorularına mümkün olduğunca dürüst yanıtlar vermek önemlidir. Her ne olursa olsun yalan söylemekten kaçınmalıdır. Doğal bir afet olan depremi anlatırken bilimsel kaynaklardan faydalanmak, yeryüzü hareketlerinden oyun yolu ile bahsetmek ve süreci somut örneklerle anlatmak etkili olacaktır. Gerçekçi, net, açık, basit, sade ve somut ifadeler kullanmaya gayret edilmesi önemlidir. Çocuklara, merak ettikleri her konuyu sorabileceklerini hissettirmek önemlidir. Fakat burada önemli nokta, samimi olmak adına aşırı bilgi verip çocuğa aşırı yüklenmemektir. Yaşına uygun açıklamalar yapmak ve çocuğun sorduğu kadarını yanıtlamak yeterlidir.

Birçok çocuk ve yetişkin için, acil durum karşısında somut bir harekete geçmek kaygıyı azaltır. Deprem gibi bir doğal afetten sonra çocuklara, depreme birebir maruz kalmış kişilere yardım edebilme fırsatı verilirse, kendilerini daha fazla kontrole sahip ve güvende hissederler. Bu nedenle ilkokul çağındaki çocuğunuzla deprem bölgesine nasıl yardım edebileceğiniz hakkında konuşabilirsiniz. Örneğin ona sivil toplum kuruluşlarına bağışta bulunma konusunda ailenizin diğer bireyleri ile aktif rol verebilir; bölgede ihtiyaç duyulabilecek eşyaları birlikte hazırlayıp gönderebilirsiniz. Bu, kaygıyı azalttığı gibi aynı zamanda çocuğunuzda empati ve dayanışma kavramlarının gelişmesine de yardımcı olacaktır.

Aile desteğine rağmen çocuğunuz hala bir şeylerden korkuyorsa ve çok kaygılı bir haldeyse; endişesini, duygu durumunu düzenlemekte güçlük çekiyorsa; alt ıslatma, gece kabusları, parmak emme, tırnak yeme, ani öfkelenme ve sakinleşme gibi durumlar ortaya çıkmaya başladıysa, mutlaka bir uzmandan destek almanızı öneririz.